Mε αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα ο Δήμος Καλαβρύτων διοργάνωσε σειρά εκδηλώσεων μνήμης. Η συμμετοχή σε αυτές του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος ήταν πλούσια, πολυεπίπεδη και συνεργατική. Περιλάμβανε δράσεις και δραστηριότητες πολιτιστικού, καλλιτεχνικού και πνευματικού περιεχομένου, εκθέσεις (Φωτογραφική, Εικαστική, Φιλοτελική), βιβλιοπαρουσιάσεις, θέατρο, μουσική και ποίηση δίνοντας έτσι στη μνήμη δημιουργική διάσταση.
Πιο αναλυτικά:
Α) Εκθέσεις
- Φωτογραφική έκθεση με τίτλο «Καλάβρυτα: Μια πόλη στην Ιστορία, πριν και μετά το Ολοκαύτωμα».
Η έκθεση έχει ως θέμα το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα, μια σειρά δηλαδή ιστορικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν στα Καλάβρυτα και στην ομώνυμη Επαρχία τους κατά την τελευταία φάση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
(Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη στην Αθήνα από 1 Δεκεμβρίου έως 11 Δεκεμβρίου 2023)
- Εικαστική έκθεση με 10 πρωτοεμφανιζόμενα εικαστικά έργα Καλαβρυτινών ζωγράφων (Μιχάλης Γλαράκης, Ανδρέας Τέτοκας, Ρουσσέτος Παναγιωτάκης, Ανδρέας Πρόγκας και Α. Ρηγόπουλος ) εμπνευσμένα από το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα Τα έργα τέχνης που παρουσιάζονται εκφράζουν τη διαχρονική αγωνία του ανθρώπου για τον πόλεμο, τη βία, την απώλεια λειτουργώντας ως θεματοφύλακας της μνήμης, ως υπενθύμιση συμβάλλοντας στο να μην επαναληφθούν ποτέ παρόμοια τραγικά γεγονότα καθώς και στην ευαισθητοποίηση μπροστά στην απανθρωπιά και τη βαρβαρότητα του πολέμου προς όφελος της συνύπαρξης και της ειρήνης των ανθρώπων και των λαών.
Η έκθεση πραγματοποιείται στο Πέτρινο Κτήριο, στο πατάρι, (Πλατεία Πετμεζαίων) και θα διαρκέσει μέχρι τις 02-01-2024)
- Φιλοτελική έκθεση με τίτλο « Ολοκαυτώματα μέσα από το Γραμματόσημο» σε συνεργασία με τη Φιλοτελική Εταιρεία Πατρών. Στο σύντομο χαιρετισμό του ο πρόεδρος της ΦΕΠ Φαρμάκης Ηλίας τόνισε τα παρακάτω: «Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από εκείνη την αποφράδα ημέρα, κατά την οποία το σύνολο των κατοίκων της ηρωοτόκου και μαρτυρικής πόλεώς σας βίωσαν την βαναυσότητα και την κτηνωδία του ναζισμού κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής, μία φρικαλέα πράξη, μία από τις πλέον φοβερές τραγωδίες που έζησε η Ελλάδα, και από τις πλέον φοβερότερες της Ευρώπης. Συγκεντρώσαμε ενδεικτικά φιλοτελικό υλικό, γραμματόσημα, φακέλους, κάρτες, σφραγίδες, που αναφέρονται στο ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, αλλά και άλλων μαρτυρικών πόλεων της Ελλάδος και της Ευρώπης και παρουσιάζουμε μια ενδεικτική συλλεκτική ιστορική έκθεση…».
Η πλήρης ομιλία του έχει αναρτηθεί στο site του Μουσείου.
https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Β) Βιβλιοπαρουσιάσεις
1) Παρουσίαση του επετειακού φωτογραφικού Λευκώματος με τίτλο «Πρόσωπα του ‘43». Πρόκειται για μνημειακή έκδοση και περιλαμβάνει: α) την ψηφιακή συλλογή με τον τίτλο «Έγκλειστα γυναικόπαιδα», η οποία παρουσιάστηκε με τη μορφή έκθεσης και με τον τίτλο «Πύρινες Μνήμες» τον Δεκέμβριο του 2021 στο Πέτρινο κτήριο στην Πλατεία Πετμεζαίων και β) τις φωτογραφίες των Εκτελεσθέντων και Διασωθέντων Καλαβρυτινών στις 13-12-1943 στον Λόφο του Καπή καθώς και σκηνές από την οικογενειακή ζωή πριν ή μετά το Ολοκαύτωμα, τον κατάλογο των Εκτελεσθέντων και Διασωθέντων Καλαβρυτινών και τον κατάλογο των Εγκλείστων στο Δημοτικό Σχολείο στις 13-12-1943. Το Λεύκωμα προσφέρεται στα θύματα του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος τιμής ένεκεν.
Ο Δήμαρχος Καλαβρύτων κύριος Αθανάσιος Παπαδόπουλος προλογίζοντας την εκδήλωση ανέφερε τα εξής:
[…] Η σημερινή εκδήλωση είναι η πιο απτή απόδειξη ότι το Μουσείο μας ήταν, είναι και θα παραμείνει όχι μόνο ο κύριος θεματοφύλακας της ιστορικής μνήμης αλλά κάτι εξίσου σπουδαίο: Ο βασικότερος πυλώνας καλλιέργειας της ιστορικής συνείδησης και γνώσης και ένα ζωντανό μνημείο διαρκούς ευαισθητοποίησης των χιλιάδων -κάθε χρόνο- επισκεπτών του σε θέματα, ιδέες και αναζητήσεις που αφορούν τον Πόλεμο και την Ειρήνη, τα δεινά κάθε μορφής ολοκληρωτισμού και την Ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη, την διαρκή αντίσταση σε κάθε προσπάθεια ακύρωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ατομικών δικαιωμάτων.
Και όλα αυτά έχουν σήμερα μια ιδιαίτερη επικαιρότητα, με δυο πολέμους σ’ εξέλιξη στη γειτονιά μας και με μια κρίση γεωπολιτικού χαρακτήρα που διαρκώς βαθαίνει σε πολλά μέτωπα.
Για να δικαιωθεί ξανά ο Κωστής Στεφανόπουλος που έλεγε ότι η ιστορική μνήμη δεν λησμονιέται αλλά η μνήμη του ανθρώπου τελικά χρειάζεται διαρκώς υπενθύμιση και βοήθεια[…].
https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Για το Λεύκωμα μίλησε ο αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του ΔΜΚΟ κύριος Χαλμούκης Θεόδωρος και μεταξύ άλλων είπε:
[…] «Είναι μια ακόμα μαρτυρία από τον αιματοβαμμένο Δεκέμβρη, το Δεκέμβρη της καταστροφής, το Δεκέμβρη της εκτέλεσης που πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία του στα συμβάντα που μεσολαβούν από τη μάχη της Κερπινής 2 1/2 μήνες νωρίτερα στις 16 Οκτωβρίου του 1943, μεταξύ του Ανεξάρτητου Τάγματος Καλαβρύτων και του Γερμανικού λόχου.
Το λεύκωμα αυτό έρχεται να προστεθεί στα προηγούμενα που έχουν εκδοθεί είτε από το Δήμο Καλαβρύτων είτε από το ΔΜΚΟ σε μια προσπάθεια να συμπληρωθεί ο κόκκινος κύκλος της ιστορίας του Δεκέμβρη του 1943. […].»
Η πλήρης ομιλία έχει αναρτηθεί στο site του Μουσείου https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Το Λεύκωμα εκδόθηκε με τη συνεργασία της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και την Περιφερειακή Ένωση Δήμων Δυτικής Ελλάδας.
2) Έκδοση και Παρουσίαση επετειακού εικαστικού Λευκώματος με τίτλο: «Η Μνήμη του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος στην Τέχνη. Η Τέχνη αντίδοτο στη λήθη» με έργα διακεκριμένων Ελλήνων δημιουργών και Καλαβρυτινών ζωγράφων. Το Λεύκωμα διανθίζεται με κείμενα Ελλήνων λογοτεχνών και διατίθεται από το πωλητήριο του Μουσείου. Για το Λεύκωμα μίλησε το μέλος του Δ.Σ. του ΔΜΚΟ κυρία Χάμψα Ελένη και μεταξύ άλλων είπε τα εξής:
[…] «Στις 120 σελίδες του ποιητές, συγγραφείς, γλύπτες, χαράκτες, ζωγράφοι, γραφίστες, αφηγούνται με το δικό τους μοναδικό και χαρισματικό τρόπο, την Καλαβρυτινή Τραγωδία: Φρικτό θέμα, αδυσώπητα σκληρό, σκοτεινό… Πώς να το φωτίσεις; Πώς να το χρωματίσεις; Κι όμως η τέχνη, μέσα από την ευαισθησία της και την ευγένειά της μπορεί να συγκλονίσει, να μεταφέρει τα πιο σκληρά μηνύματα, να αφυπνίσει και ταυτόχρονα να γαληνέψει τις ψυχές. Προσφέρει μία λυτρωτική διέξοδο από το αδιέξοδο του θανάτου. Ο λυγμός του καλλιτέχνη γίνεται δάκρυ στα μάτια του κοινωνού του έργου του. ».
Ολόκληρη η ομιλία έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του Μουσείου https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Την έκδοση του Λευκώματος χρηματοδότησε το Υπουργείο Πολιτισμού.
3) Παρουσίαση του Λευκώματος (folder) με 21 χαρακτικά Ελλήνων καλλιτεχνών (βελτιωμένη και εμπλουτισμένη επανέκδοση). Οι περισσότεροι καλλιτέχνες των οποίων τα χαρακτικά φιλοξενούνται στον παρόντα φάκελο (Τάσσος, Γιώργος Βελισσαρίδης, Σπύρος Βασιλείου, Κάνθος Τηλέμαχος, Τάκης Μάρθας, Ρουσσέτος Παναγιωτάκης) εμπνεύστηκαν από τα τραγικά γεγονότα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τις εμπειρίες της Κατοχής αλλά και από την Καλαβρυτινή ανθρώπινη τραγωδία που αποτύπωσαν στη δουλειά τους χρησιμοποιώντας ως κύριο εκφραστικό μέσο τη χαρακτική.
Η χαρακτική είναι μια ιδιαίτερη και πολύ δημιουργική τέχνη, αποτέλεσμα έμπνευσης και γνώσης, παραστατική και άμεση που μπορεί να επικοινωνεί και να μεταδίδει τα μηνύματά της πιο γρήγορα και πιο εύληπτα.
Το Λεύκωμα εκδόθηκε με τη συνεργασία της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Δυτικής Ελλάδας και την ΚΕΔΕ. Διατίθεται από το πωλητήριο του Μουσείου.
4) Παρουσίαση αναμνηστικού προσωπικού γραμματοσήμου που συνοδεύεται από ένα folder (ειδική θήκη). Εκδόθηκε σε Α4 και περιλαμβάνει 5 ελληνικά γραμματόσημα με 5 βινιέτες που απαθανατίζουν το γεγονός του Ολοκαυτώματος. Διατίθεται από το πωλητήριο του Μουσείου.
5) Παρουσίαση αναμνηστικής σφραγίδας για τα 80 χρόνια από το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα που εκδόθηκε δωρεάν από τα ΕΛΤΑ. Τη 13η Δεκεμβρίου 2023 βρέθηκε υπάλληλος των ΕΛΤΑ στους χώρους του Μουσείου που σφράγιζε κάρτες, γραμματόσημα, φακέλους των ενδιαφερομένων πολιτών.
Γ) Θέατρο
Το Σάββατο στις 9/12/2023 παρουσιάστηκε στο Πολυδύναμο Πολιτιστικό Κέντρο Καλαβρύτων το θεατρικό έργο «Οι Χίλιες Αντιγόνες των Καλαβρύτων» της συγγραφέως Σαρλότ Ντελμπό. Τους κεντρικούς ρόλους ερμήνευσαν οι Μαρία Νίκα και Αλέξανδρος Σάουκ σε σκηνοθεσία του Άρη Τρουπάκη.
Ο Δήμαρχος Καλαβρύτων κύριος Αθανάσιος Παπαδόπουλος προλογίζοντας την παράσταση ανέφερε τα εξής:
«Το έργο της Γαλλίδας συγγραφέως και αντιστασιακού Σαρλότ Ντελμπό «Οι Χίλιες Αντιγόνες των Καλαβρύτων» για περισσότερα από σαράντα χρόνια έχει καταγραφεί στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία ως μια εμβληματική εξιστόρηση για τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1943 στα Καλάβρυτα. Ο τίτλος του έργου έχει πηγή του την αρχαία τραγωδία του Σοφοκλή, την Αντιγόνη.
Η Αντιγόνη είναι σύμβολο αγωνιστικότητας και αντίστασης, μια τραγική ηρωίδα που με πάθος, τόλμη και γενναιότητα υπερασπίζεται μέχρι τέλους τις αρχές και τα ιδανικά της»..
Ολόκληρη η ομιλία έχει αναρτηθεί στο site του Μουσείου https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Στη συνέχεια το μέλος του Δ . Σ ο κ.Θ. Παναγόπουλος πήρε τον λόγο και ανέφερε τα εξής:
«Στα πλαίσια των εκδηλώσεων μνήμης για τα 80 χρόνια από το ‘Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα’ παρουσιάζεται απόψε μια ακόμη πνευματική δράση , που συνδέει την ποίηση , τον πεζό λόγο , την προφορική ιστορία και την τέχνη του θεάτρου . « Εμείς , ξέραμε τι θα μας έλεγαν ( οι άντρες που σκαρφάλωσαν το ύψωμα χωρίς να λένε τίποτε ) και το κάναμε . Μεγαλώσαμε τα παιδιά . Φροντίσαμε τη γη για να μην γίνει χέρσα . Κρατήσαμε το σπίτι. Κρατήσαμε τη ΜΝΗΜΗ » , αναφέρει η Charlotte Delbo στις «Χίλιες Αντιγόνες των Καλαβρύτων » και αποδίδει , πράγματι , την τεράστια προσφορά των Καλαβρυτινών γυναικών και μανάδων στα Καλάβρυτα , στα παιδιά και τα εγγόνια τους , σε όλους εμάς , στον κόσμο ολόκληρο . Μια προσφορά για την οποία τους είμαστε αιώνια ευγνώμονες …»..
Ολόκληρη η ομιλία έχει αναρτηθεί στο site του Μουσείου https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Συγχαίρουμε όλους τους συντελεστές της παράστασης που προσέγγισαν με ευαισθησία το κείμενο και συμμετείχαν σ’ αυτό που ονομάζεται «επιβίωση της μνήμης». Και αυτό είναι σημαντικό.
Δ) Μουσική
Παρουσιάστηκε στις 12/12/2023 στο Πολυδύναμο Πολιτιστικό Κέντρο Καλαβρύτων το μελοποιημένο έργο του Γιάννη Κουτσοχέρα «Γολγοθάς» σε μουσική σύνθεση του Αιγιώτη μουσουργού – συνθέτη Σάκη Παπαδημητρίου. Το έργο είναι βασισμένο στο ομώνυμο αφηγηματικό ποιητικό αριστούργημα του Γιάννη Κουτσοχέρα. Όπως τόνισε ο συνθέτης «τα ποιήματά του όπως και άλλων σημαντικών Ελλήνων ποιητών που έχω μελοποιήσει συνομιλούν αντιστικτικά επί σκηνής με το κείμενο για να καταδείξουν ότι ο Λόφος του Καπή στα Καλάβρυτα είναι ένας ακόμα σύγχρονος Γολγοθάς, όπου αθώοι έχυσαν το αίμα τους για να μας συγκλονίσουν και να μας παραδειγματίσουν, με την ελπίδα ότι ο κόσμος αυτός κάποτε θα αλλάξει».
Στο ρόλο του αφηγητή ήταν μια εμβληματική προσωπικότητα του ελληνικού θεάτρου, ο Κώστας Καστανάς, ενώ από τους άλλους σπουδαίους συντελεστές της παράστασης ξεχώρισαν οι τραγουδίστριες Δώρα Πετρίδη και Έλενα Λεώνη που ερμήνευσαν εξαίσια τα τραγούδια.
Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε και απέσπασε το ζεστό χειροκρότημα και τα ευμενή σχόλια του κοινού ο τρόπος παρουσίασης της μουσικής εκδήλωσης. Τα μουσικά έργα όλα επιλεγμένα με προσοχή και σεβασμό εναλλάσσονταν με το ποιητικό έργο συνταιριασμένα εξαίρετα με το ύφος και το πνεύμα της ημέρας.
Ε) Ποίηση
Παρουσίαση-απαγγελία ποιημάτων, απονομή των βραβείων και επαίνων των μαθητών που συμμετείχαν και φέτος στον Πανελλήνιο Ποιητικό Μαθητικό Διαγωνισμό «Άθλον Ποιήσεως Γιάννη Κουτσοχέρα και Λένας Στρέφη-Κουτσοχέρα 2023».
Ο Δήμαρχος Καλαβρύτων κύριος Αθανάσιος Παπαδόπουλος προλογίζοντας την εκδήλωση ανέφερε τα εξής:
«Η γραφίδα και το έργο του Γιάννη Κουτσοχέρα είναι στοιχεία άρρηκτα δεμένα με το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα.
Αυτός ο σπουδαίος ποιητής και διανοητής, ένας από τους πιο σημαντικούς και διακεκριμένους της μεταπολεμικής περιόδου, με τη δύναμη του λόγου και το βάθος των εικόνων και των στοχασμών του, κατάφερε να χτίσει συμβολισμούς και μηνύματα για το Ολοκαύτωμα που ταξιδεύουν στο χρόνο και στο χώρο εδώ και πολλές δεκαετίες.
Και θα ταξιδεύουν για πολύ ακόμα.
Ο Γιάννης Κουτσοχέρας όπως έχουν ήδη επισημάνει διαπρεπείς πανεπιστημιακοί είναι την ίδια στιγμή Έλληνας και παγκόσμιος. ».
Ολόκληρη η ομιλία έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του Μουσείου https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Αλλά και η Πρόεδρος του Διεθνούς Ιδρύματος Γιάννη Κουτσοχέρα και Λένας Στρέφη Κουτσοχέρα κυρία Λέτα Κουτσοχέρα στο σύντομο χαιρετισμό της ανέφερε τα παρακάτω: είμαστε πάλι όλοι εδώ απόψε, εδώ στην ηρωική πόλη των Καλαβρύτων να τιμήσουμε τη μνήμη των μαρτύρων που εκτελέστηκαν από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής, από τους στρατιώτες της Βέρμαχτ, στον λόφο του Καπή στις 13 Δεκεμβρίου του 1943, να τιμήσουμε τη μνήμη εκείνων των άοπλων ανδρών και αγοριών που ντουφεκίστηκαν χωρίς αιδώ, χωρίς καμία αναστολή, πριν 80 χρόνια, εκείνο το κρύο μεσημέρι του 43… ».
Ολόκληρη η ομιλία έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του Μουσείου https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Η υπέροχη Μυσταγωγία Λόγου και Μουσικής έκλεισε με την Κοινή χορωδία του 5ου Γυμνασίου και 5ου Λυκείου Λάρισας στο πλαίσιο του προγράμματος «Δημοκρατία κι Εκπαίδευση: Εχθρός της Δημοκρατίας ο Ναζισμός» η οποία ερμήνευσε τρία τραγούδια πρόσκληση στον Άνθρωπο και τους λαούς να εργαστούν για ένα καλύτερο και δικαιότερο μέλλον.
ΣΤ) Κεντρική ομιλία
Στον Καθεδρικό Ναό της πόλης των Καλαβρύτων στις 13/12/2023 κεντρικός ομιλητής ήταν ο Πρόεδρος του ΔΜΚΟ Χρίστος Φωτεινόπουλος ο οποίος εκφώνησε λόγο με τίτλο «13 Δεκεμβρίου 1943: 80 χρόνια μετά, διδάγματα».
Ολόκληρη η ομιλία έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του Μουσείου … https://www.dmko.gr/mnimis-apanthisma/80-chronia/
Η μνήμη ως δημιουργία μπορεί να υπάρξει. Μια μνήμη που θα βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση και θα συνδυάζεται με μικρά ή μεγάλα γεγονότα της καθημερινότητας τα οποία άπτονται του Ολοκαυτώματος (ρατσισμός, αντισημιτισμός, νεοναζισμός κ.λπ). Μια μνήμη βαθιά ανθρώπινη που θα ενώνει τους ανθρώπους και τους λαούς που θα χτίζει ανθρώπινες γέφυρες, χωρίς να ξεχνάει τα λάθη του παρελθόντος.
